جۆرەكانی تاوان

تاوانەکان (الذنوب) دەبنە دوو بەشەوە:

1- تاوانە بچوکەکان (الصغائر).

2- تاوانە گەورەکان (الكبائر).

1- تاوانە بچوکەکان (الصغائر).

ئەم جۆرە تاوانانە:

- پەروەردگار لێی خۆش دەبێت ئەگەر تاوانی گەورەی نەبێت.

- هەروەها لەدوای تەوبە و پەشیمانیش خوای مهرەبان لێی خۆشدەبێت. لەقورئان و فەرمودەكاندا چەندین شت کراوە بە مایەی کەفارەت و سڕینەرەوەی، وەکو: نێوانی نوێژە فەرزەکان، نێوانی هەینی بۆ هەینییەكی تر، وتنی زیکری سبحان اللە وبحمدە، سبحان اللە العظيم، ... هتد.

2- تاوانە گەورەکان (الكبائر).

 ئەم جۆرە تاوانانە دوو بەشن:

أ- تاوانە هەرە گەورەکان (أكبر الكبائر).

ب- تاوانە گەورەکان (الكبائر).

أ- تاوانە هەرە گەورەکان (أكبر الكبائر).دوو بەشن:

ئەمانەش دەبنە دوو بەشەوە:

- هاوبەشدانان (الشرك).

- جگە لە هاوبەشدانان (غير الشرك). 

هاوبەشدانان (الشرك)

شیركیش دوو بەشە:

- هاوبەشدانانى هەرە گەورە (الشرك الأکبر).

- هاوبەشدانانی بچوك (الشرك الأصغر ).

جێی ئاماژە بۆکردنە:

هەرچەندە ڕاجیایی هەیە لەنێوان زانایان کە ئایا شیرکی بچوك هەر دەچێتە پاڵ شیرکی گەورە و هەمان حوکمیان هەیە یان نا ...؟

لە ئیبن تەیمییەشەوە هاتووە کە شیرکی بچوکیش هەر دەچێتە پاڵ شیرکی گەورەوە... 

جگە لەشیرك (غیر الشرك)

ئەگەریش تاوانە گەورەكە شیركدانان نەبوو، ئەوا، یا:

أ- لە تاوانە هەرە گەورەكان دەژمێردرێن:

كە بریتین لەو تاوانانەی لە فەرمودەکانی پەیامبەر ﷺ بە تاوانی هەرە گەورە (أکبر الکبائر) ناوبراون ...، وەکو: ئازاردانی دایك و باوك، شایەتی دانی درۆ و قسەی درۆ… هتد.

ب- لە تاوانە گەورەکانە:

ئەو تاوانانەن کە خوا ﷻ  و پەیامبەرەکەی ﷺ بە تاوانی گەورە ناویان بردوون یان حەددی دونیاییان لەسەر داناون، وەکو: زینا، پیاوکوشتن، دزیکردن… یان توڕەبوونی خودا و سزای قیامەتیان بەدواوەیە. یان نەفرەت (لەعنەت)ی پەروەردگار ﷻ یان پەیامبەرەکەی ﷺ لەبکەری کارەکە کراوە، ئەمە جگە لەوانەی لە تاوانە هەرە گەورەكان باسمان کرد ...

تحت المشیئة

هەموو تاوانەکان کە لەسەرەوە باسکران، «تحت المشیئة = لەژێر ویستدا»ن، واتە: لەژێر ویستی پەروەردگارن، ویستی هەبوو لە بەندەکەی خۆش دەبێت یان بەئەندازەی تاوانەکەی سزای دەدات بەڵام سەرەنجام لێی خۆش دەبێت و دەیخاتە بەهەشتەوە ...

تەنها تاوانی هاوبەشدانان نەبێت کە ئەگەر بەندە پێش مردنی تەوبە نەکات بۆ هەتا هەتایە شوێنی ئاگری دۆزەخە و لێخۆشبوونی خوا ﷻ نایگرێتەوە -خوا پەنامان بدا-. ئەمەش حوكمی مرۆڤەكان نییە، خوای میهرەبان خۆی بڕیاری وای فەرمووە و لە قورئانەكەی بەیانی كردوە.

وەرگیراوە لە شەرحی کتێبی «الکبائر »ی پێشەوا زەهەبی، بە شەرحکردنی مامۆستای ڕێزدار: مامۆستا علي خان.