بسم الله الرحمن الرحیم

به‌رگری وخه‌مخۆریه‌ك بۆ ڕێبازی پێشینان

الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على نبينا محمد وآله وصحبه أما بعد

ئەوسا خەڵك لەسەر هەڵەی مەنهەجی وعەقیدەیی لە ڕێبازی پێشین ئەبرایە دەرەوە, با پاڵنەرەكەش هه‌ق یان "به‌شی نەفس" و هتد بوو بێت.

بەڵام وا دیارە ئێستا بەهۆی پێچەوانەكردنی فیقهیشەوە, دەركردن لەدينى پاك و ڕێبازی ڕیك، درووست بووە، وەك ئەوەی ئیسلام موڵكی باوكی خۆی و هاوبیرەكانی بێت، جا سوپاس بۆ خوا، دینە ڕاستەقینەكەی خۆی نەكردە موڵكی ئەم جۆرە كەسانە!

لەكۆندا بێباوەڕان شوێنی هەق و قورئان نەدەكەوتن بەبیانووی ئەوەی ئەمە دژی ڕێبازی بابوباپیرانە و ساڵەهای ساڵە، به‌ڵكو سەدان ساڵە لەسەری ڕاهاتوون.

كە لەم دواییانەشدا بە كابرا دەوترا هاوار مەكە غەیرە خوا، یان سەربڕین مەكە بۆ غەیرە خوا، هەر وا، یان نزیك لەوە وەڵامی دەدایەوە!

بەڵام سەیرەكە لەوەدايه‌ "سامۆستا و مەلایەكی سەلەفی" يان من بڵێم: (مامۆستایه‌كی به‌ڕێز) بڵێت: مادام فڵان و فڵان لەو ڕێبازە لایانداوە كە "چەند ساڵی ڕابردوو" "من لەسەری بووم و بانگەوازیم بۆ لا كردووە" ئەوا له‌سه‌ر ئه‌و ڕێبازه‌ "حیساب نین" با له‌و جوزئیه‌ته‌شدا "لایاندا بێت لەبۆچوونی جەنابی كۆنیان!".

سەیر لەوەیە ئەم كاكەیە، نۆ سەدەی موسڵمانان كەلەسەر مەزهەبی شافعی و سێ پێشەواكەی تر هاتوون بە لادان لە "دەلیل" دەزانێت! 

سەیر لەوەیە، ئوممەتێك لەسەر مەزهەبی پیاوێكی وەك شافعی بڕۆن و ئەوانەشی لەسەری دەڕۆن هەموویان لەلووتكەی زانست و داناییدا و چەندین سەدەش درێژە دەكێشێت، كەچی ئەم كاكەیە لادان لێی بە ئاسایی دەزانێت، لەكاتێكدا خۆی هەمووی چەند ساڵێكە لەسەر شتێك ڕۆیشتووە و هەر ساڵە و بۆچوونێكی بووە و گۆڕیویەتی، هەمووشیان لەگەڕەكێك یان شارێك یان ئەو پەڕەكەی -كە واش نییە- هەرێمێك بوون! هەر كەس پێچەوانەیان بكات بەگومڕا و ناسەلەفی دەبینن! اللهم ئەمە گومڕاییە!

- ئینجا ببوورە قوربان، كام بانگه‌واز؟؟!

- بۆ نازانی؟! ئه‌وه‌ی من چه‌ند ساڵێكه‌ له‌سه‌ر بووم!‌

- چەند ساڵە؟!

- 27 ساڵێكە!

پاشان به‌م نه‌بڕه‌ قسه‌كردن له‌گه‌ڵ براكانی خۆیدا زۆر نه‌شیاوه‌ و ناشه‌رعیشه‌، لەلایه‌ن خەڵكی هاوتەمەن و هاوپیشە و لەخۆ گەورەتریشەوە لە كۆن و تازەدا ئامۆژگاری هه‌ندێك مامۆستای به‌ڕێز كراوه‌ له‌سه‌ر ئه‌و نه‌بڕه‌، بەڵام وا دەردەكەوێت لا حیاة لمن تنادي.

پاشان قسه‌كردن له‌سه‌ر ئه‌وانه‌ی ئه‌و بۆچوونانه‌یان هه‌یه‌ بەوەی كه‌: "تازه‌ن" و خۆی "كۆنه‌یه‌‌"، ئاماژه‌یه‌كی خراپن‌ و واتای دی هه‌ڵده‌گرێت، ئه‌وانه‌ی من ده‌یانناسم هاوته‌مه‌نی خۆین و نزیكن له‌ ته‌مه‌نییه‌وه‌ و بچوكه‌كه‌یان نزیك چل ساڵانه‌. له‌گه‌ڵ هه‌ندێك ورده‌كاری دیكه‌دا.

ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی زۆر بۆچوون ڕێز و حورمه‌ت و برایه‌تی و به‌رژه‌وه‌ندی بانگه‌واز خواستوویه‌تی كۆمه‌ڵێك له‌و مامۆستا و برایانه‌ به‌ ئاشكرا قسه‌ نه‌كه‌ن. به‌ شاهێدی كۆمه‌ڵێك مامۆستای به‌ڕێز كە "ئێستا" لەتەرەفی ئەون و پشتی ئەو دەگرن، ئه‌گه‌رنا له‌ زۆر پرسدا هاوڕا نه‌بوون.

لە كۆتاییدا ئەو سێ خاڵەی كە "دەرچوونە لە ڕێباز پێشینان و لەسەر ئەو بانگەوازه حیساب نییە":

خاڵی یه‌كه‌می دیاره‌ مەبەست پێی كێیە، و یەكەمجار لە مامۆستایەكی بەڕێزەوە پێمان گەیشت كە وەك نزیكەكانی دەڵێن: لەوێنەی نییە له‌ زانستی نەحودا، خزمه‌تێكی كردووه‌، پیاوی وا هه‌ڵه‌ش بكات چاوپۆشی لێ ده‌كرێت و وه‌ڵامیش درایه‌وه‌ به‌ڕێزه‌ ده‌بێت، نه‌ك به‌ زبری، بەزبریش بوو لەبەر عیلم دەبێت نەك لەبەر ئەوەی من كۆنم چونكە دوو ساڵ پێش تۆ ئیلتزامم پەیدا كردووە!

ئەمە یەكەمیان كە سەرفترە دانە بە پارە.

بەڵام نەمزانی دووەمیان كێیە!

ده‌مێنێته‌وه‌ خاڵی سێیەم، ئەوەیان هه‌ندێك ده‌یده‌نه‌ پاڵی به‌نده‌ به‌ڵام قەناعەتی من نییە كە "فەرزە بە زیو حساب بكرێت"، بەڵكو كرا چاكە و نەشكرا بە زێر (دواجاريش ده‌قی وته‌كه‌ی به‌نده‌ داده‌نێم كه‌ له‌ هه‌موو ته‌مه‌نم دوو جار قسه‌م له‌سه‌ر كردووه‌، به‌ڵام هه‌ندێ كه‌س گولله‌ ده‌نێن به‌ تاریكیه‌وه‌ و(أثبت العرش ثم انقش) و{إن جاءكم فاسق بنبأ فتبينوا} له‌ بير كردووه‌). بەڵام من وتوومە: بەرژەوەندی هەژاری تێدایە، و نزيكتره‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌وانه‌وه‌.

ئەمەش وتەیەكە جیا لەوەی تەرجیحدانی یەكلا نيیە، لەهەمان كاتدا دوو عاقڵ ناكۆك نین لەسەر ئەوەی زه‌كات ده‌ركردن لە ڕادەی كەمتر، بەرژەوەندی هەژاری تێدایە تا دەركردن لە ڕادەی زۆرتر.

بەڵام وادیارە دەمارگیری وا دەكات مرۆڤ لەشتە بەڵگە نەویستەكانیش بكەوێتە هەڵەوە.

سەرباری هەموو ئەمانەش، ئەمە بڕیاری مه‌جمه‌عی فیقهی ئیسلامییه‌، هه‌روه‌ها بڕیاری ده‌سته‌ی گه‌وره‌ زانایانی عه‌ره‌بستانه‌، هه‌روه‌ها هه‌ڵبژارده‌ی لیژنه‌ی هه‌میشه‌ییه‌ بۆ فه‌توادان له عه‌ره‌بستان، هه‌روه‌ها ئیبن باز و زۆرێكی تر هەمان بۆچوونیان هەیە، هەروەها بۆچوونی زۆربەی لیژنە فیقهی و فەتواییەكانە لەدونیادا! ئاخر چ گومڕاییەكە هەموو ئەمانە گومڕا بن، تەنها لەبەر ئەوەی ئەم مامۆستایە و دوو هاوڕێی 25 ساڵە شتێكیان وتووە!!؟

هەروه‌ها فه‌قیر له‌ زمانی عه‌ره‌بیدا واته‌: موحتاج، واتە: ئه‌وه‌ی پێویستی به‌ جگه‌ له‌خۆیه‌تی.

ده‌وڵه‌مه‌ندیش ئه‌وه‌یه‌ پێویستی به‌ جگه‌ له‌ خۆی نییه‌.

جا كه‌سێك ساڵێكی به‌سه‌ردا تێپه‌ڕ ببێت له‌ماوه‌ی ئه‌و ساڵه‌دا ڕۆژێك پێویستی به‌و نزيك حەوتسەد هه‌زاره‌ نه‌بێت،‌ ئه‌وه‌ له‌سه‌ر ئه‌م بۆچونه‌ به‌ناوبانگه‌ كه‌ زۆربه‌ی لیژنه‌ فه‌تواكانی دونیای له‌سه‌ر ده‌ڕۆن، ده‌وڵه‌مه‌نده،‌ و لەڕووی عه‌قڵیشه‌وه‌ هه‌ڵده‌گرێت.

بڕوانه‌: ((مجلة المجمع الفقهي التابع لرابطة العالم الإسلامي)) (ج3 ص 952). و((أبحاث هيئة كبار العلما‌ء)) (1/93) و((مجلة البحوث الإسلامية)) (31/374)، (1/214)، (39/337)، و((مجموع فتاوي ابن باز)) (14/125) .

جا ئه‌م بۆچوونه‌ داهێنراو نيیه‌ لە ئیسلامدا، بەڵێ بۆ بانگەوازی "چەند ساڵەی" "مامۆستايەك" داهێنراوە. جا هه‌ر كه‌س تاقه‌تی ڕه‌د و ڕدودی هه‌یه‌، و كاتی زۆره،! با ڕه‌دی زانایان بداته‌وه‌ بەناوی خۆیەوە نەك بەناوی خوازراوەوە... له‌به‌ر دوو خاڵ:

یه‌كه‌م: له‌و مه‌سه‌لانه‌ی ڕه‌دی كه‌سێك ده‌درێته‌وه‌‌ و وته‌كه‌ هی زانایاكه‌، ئه‌وترێ بۆ ڕه‌دی زاناكه‌ ناده‌یته‌وه‌؟؟! جا لەوێش و لێره‌ش ئه‌و قسه‌ ڕاسته‌.

خۆ ناكرێت بانێك و دوو هه‌وا!

دوو: ئه‌و زانايانه‌ ته‌به‌ننای ده‌كه‌ن بەندة تا ئێستا قه‌ناعه‌تی دڵم تەواوەتی نه‌گه‌یشتۆته‌ ئه‌و ڕاده...

ئەمە جگە لەوەی زانایان كۆكن لەسەر نیصابی زیو.

دواى هه‌موو ئه‌مانه‌ش له‌م سه‌رده‌مانه‌ی دواییدا پاره‌ گۆڕدرا بۆ مس و ئاسن و كاغه‌ز ... و ئه‌م پرسه‌ فیقهیه‌ دروست بوو، ئیتر یه‌عنی چی بوترێت ده‌رچوونه‌ له‌بانگه‌وازی پێشینان.

یان ئه‌مه‌ قسه‌كردنه‌ له‌مه‌سه‌له‌كه‌ پێش ته‌صه‌وركردنی ته‌واوی مه‌سه‌له‌كه‌ و ئه‌و مامۆستا به‌ڕێزه‌ هه‌ندێك په‌له‌ی كردووه‌!

هەروەها دەبێت هەڵەیەك ڕاست بكەمەوە كە هەندێك پێیان وایە بانگەوازی شوێنكەوتوانی پێشین بریتیە لەگەڕانەوە بۆ  دەق. لەڕاستیدا هەر ئەوەندە وتن بۆ تێگەیشتن لە ڕێبازی پێشین كوشندەیە، چونكه‌ ئه‌وه‌ مه‌زهه‌بی ته‌نانه‌ت ڕووكه‌شگه‌راكانیش نییه‌، چونكە دەق بە تێگەیشتنی كێ؟ بێگومان دەبێت بەتێگەیشتنی پێشین و پێشەوایانی چاك، نەك وەك كابرا نوێژی نیوەڕۆ و عەسری جەمع كردبوو بێ عوزر!

     - ئەفەندی دەلیل؟

    - ئەوە نییە پەیامبەر صلى الله عليه وسلم جەمعی كرد بەبێ عوزر!

   - كێ وای وتووە؟

  - كێ و مێی ناوێ! فەرمودەكە ڕوونە و تەواو!

جا بە كورتی بڕوا بوون بەتێگەیشتنی پێشین و پێشەوايان بۆ دەقەكان پێوه‌ره‌، نه‌ك بۆچوونی هیچ كه‌سێك يان ئيشكردن له‌سه‌ر بۆچوونێكی "چه‌ند ساڵی" "مامؤستايةك".

هەرچیش لەوانەوە هاتبێت بە ڕاجیاوازی خەڵكی لەسەر تەبدیع ناكرێت و غەیبەتیشی پی حەڵاڵ نابێت!

نەك لەسەر خیلافێك لەناو سەلەف هەبووە خەڵك تەبدیع بكرێت، چ جای ئه‌وه‌ی لەسەر پێچەوانەكردنی ئیشی "چەند ساڵەی" خۆمان خه‌ڵك له‌بانگه‌وازی پێشین ببه‌ینه‌ ده‌ره‌وه‌.

جا مامۆستایه‌كی به‌ڕێز بێت قسەی زبر و بێ ئەتەكێت بكات بەم بەرە جەژنانە كە ڕۆژی برایەتی و گەردنئازادیە! نه‌گونجاوه‌ به‌داخه‌وه‌، بەتایبەت له‌سه‌ر پرسی فیقهیش كه‌ به‌ڵگه‌ تێیدا هه‌ڵیده‌گرێت.

جا كه‌ من پێم گه‌یشت هه‌ندێك گه‌نجی ڕوو له‌خوا و شوێنكه‌وته‌ی ئه‌م ڕێبازه‌ خه‌فه‌ت ده‌خۆن بۆ ئه‌و جۆره‌ پۆسته‌، واجبی كرد له‌سه‌رمان ڕوونكردنه‌وه‌ بده‌ین له‌سه‌ر ڕێبازی پێشینان، بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵك هه‌ڵه‌ له‌و ڕێبازه‌ پاكه‌ نه‌به‌ویه‌ گه‌ن حاڵی نه‌بن كه‌ له‌سه‌ر خیلافی فیقهی له‌و شێوازه‌ فه‌رته‌نه‌ بنرێته‌وه‌. 

جا بۆیە وەك ڕوونكردنه‌وه‌ی ئه‌و ڕێبازه‌ و به‌یانی هەق ئەوەم نووسی، لە كاتێكدا ئەم بۆچونانەشم نەبووە و بڕواشم نییه‌ ئه‌و مامۆستایه‌ ئه‌و مه‌به‌سته‌ی بوو بێت (وه‌ك گومانی خێر، بۆ ئه‌وه‌ی نه‌ڵێم گولله‌ی به‌ تاریكیه‌وه‌ ناوه‌) خواش لە نییەت ئاگادارە.

تا هەندێك وردەكاری دی تا دوای جەژن بە خواتان دەسپێرم...

خزمەتكاری هەموو هەقخوازێك و كارپێكارێكی

علی خان

مزگەوتی قازی محمد خوا بە ڕەحمەتی بكات

عەسری ڕۆژی كوشتاری ڕه‌مه‌زانی 1441 

23 / 06 / 2020